To miał być taki krótki sympatyczny artykuł ze skanami aktów metrykalnych. Być może takim pozostał, ale niestety, znowu trafiłam na genealogiczną „minę”.
Ten post pisany jest przede wszystkim w związku z wystawą „Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia”, którą można oglądać w Muzeum Narodowym w Warszawie do 9 października 2022, do której odwiedzenia wszystkich gorąco zachęcam. Spotkanie z twórczością człowieka w zasadzie kompletnie nam współczesnego, który urodził się około półtora wieku temu jest naprawdę interesującą przygodą. Twórcy wystawy wyszli poza ramy firmy portretowej artysty i pokazują nawet kręcone przez niego filmy. W ramach wystawy jest też do przestudiowania kalendarium życia i twórczości artysty, ale oczywiście jak to na tego typu wystawach bywa, nie ma kopii ani jednego dokumentu na poparcie którejkolwiek z informacji.
Postanowiłam więc odszukać kilka dokumentów „genealogicznych” dotyczących Witkacego, ale chciałam też choć trochę sprawdzić, co biografowie piszą na temat początków istnienia artysty i od razu natknęłam się na problem z jego datą urodzenia. Pod ręką mam dwie książki biograficzne poświęcone artyście, zajrzałam do „Wariata z Krupówek” Macieja Pinkwarta, w której to książce znajduje się transkrypcja aktu urodzenia Stanisława Ignacego. Zajrzałam też do Wikipedii, gdzie problem daty urodzenia artysty w skrócie wyjaśnia pierwszy przypis w haśle artysty z Wikipedii, który cytuję w całości: Stanisław Ignacy Witkiewicz przez całe życie posługiwał się dokumentami, w których figurowała błędna data urodzenia 24 marca 1885 r. Taką też datę zapisano w dokumentach parafii św. Aleksandra w Warszawie, gdzie Witkacemu udzielono chrztu „z wody” 8 czerwca 1885 r., jednak on sam urodziny obchodził w lutym, taka też data niezbicie wynika z zachowanej korespondencji rodziców Witkacego.
Obydwie publikacje (Pinkwart, Wikipedia) odnoszą się do oryginalnego aktu urodzenia sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego przy parafii pw. św. Aleksandra w Warszawie, wpisanego do księgi urodzeń z lat 1884-1885. Skan tego dokumentu publikuję także w tym artykule. Dotarłam też do kopii tego aktu urodzenia, tzw. duplikatu, sporządzonego w tym samym USC i wpisanym do księgi urodzeń z 1885 oraz do aktu uzupełnienia obrzędu chrztu z Zakopanego z 1891. Skany wszystkich tych dokumentów publikuję poniżej.
W dokumentach z Warszawy data urodzenia Stanisława Ignacego Witkiewicza to 12/24 marca 1885. Dokument uzupełnienia obrzędu chrztu daty urodzenia artysty w ogóle nie podaje.
Ponieważ Stanisław Ignacy Witkiewicz jest osobą dosyć współczesną a także znaną także dzięki istniejącej dokumentacji rodzinnej mogę przyjąć, że data jego urodzenia, która uznawana jest za poprawną, jest rzeczywiście jego datą urodzenia tzn. artysta urodził się 24 lutego 1885. Piszę o tym głównie dlatego, by uzmysłowić potencjalnie zainteresowanym tematem, że także w przypadku tej osoby istnieją dwie daty urodzenia i oczywiście ta w dokumentach jest datą, która została wpisana do aktu urodzenia.
Jeżeli chodzi o wyjaśnienie wpisania daty 24 marca 1885 do aktu urodzenia to mogę się pokusić o wskazanie i eliminację kilku potencjalnych przyczyn.
Oryginalny akt urodzenia (kolor żółty poniżej) podaje, że Stanisław Ignacy Witkiewicz urodził się 24 marcha 1885 i że chrzest święty odbył się tylko z wody i udzielał go ksiądz.
Kopia aktu urodzenia współczesna oryginalnemu aktowi urodzenia podaje tę samą datę urodzenia, ale nie podaje informacji o chrzcie z wody.
Obydwa dokumenty były sporządzone 27 maja / 8 czerwca 1885 i wynika z nich, że chrzest z wody odbył się tego dnia. W obydwu dokumentach chrzestnymi byli prof. Antoni Sygietyński, ojciec Tadeusza Sygietyńskiego, późniejszego założyciela zespołu „Mazowsze” oraz Jadwiga Świerzawska.
Akt uzupełnienia obrzędu chrztu z Zakopanego z 27 stycznia 1891 podaje: Hunc puerum ex auqa in parochia natalis suae per sacerdotem – ut parentes eius affirmant – baptisatum – ego hic loci parochus reliqua quae necessaria sunt – supplevi sive ex ceremoniis baptisari Josephus Stolarczyk loci parochus, co znaczy, że rodzice chłopca potwierdzili, że był on ochrzczony z wody przez księdza w parafii swojego urodzenia – czyli nie przedstawili żadnych dokumentów zaświadczających o chrzcie z wody – a ksiądz Stolarczyk (przy okazji jest to gratka, żeby zobaczyć autograf tego znanego zakopiańskiego proboszcza) uzupełnił to, co pozostało do uzupełnienia z obrzędu chrztu. Nie jest podana data urodzenia chłopca. Chrzestnymi byli Jan Sabała i Helena Modrzejewska Chłapowska.
Pracując nad książką „Data urodzenia Fryderyka Chopina. Ewaluacja źródeł, analiza informacji, konkluzja” dogłębnie zapoznałam się z tematyką chrztu, choć w nieco odleglejszych czasach, jednakże w 1885 w kościele katolickim obowiązywały nadal te same przepisy odnoszące się do ceremonii chrztu. Pokrótce, chrzest z wody odbywał się w domu, natomiast wydaje się niemożliwe, by chrzest z udziałem księdza w kościele mógł być jedynie chrztem z wody. Wydaje się więc bardziej prawdopodobne, że chrzest z wody odbył się w domu i raczej w dniu urodzenia dziecka lub innym, ale oczywiście żadnej pewności w tym względzie nie ma. Jeżeli rzeczywiście Stanisław Ignacy urodził się 24 lutego a urodzenie dziecka zgłaszane było w czerwcu, to czy podano by datę lutową czy marcową, nie miałoby żadnego znaczenia – rejestracja i tak byłaby opóźniona i zapis o opóźnieniu rejestracji urodzenia dziecka jest wpisany do obydwu dokumentów z Warszawy. Czy ojciec dziecka zostawiał sobie aż taką furtkę – tzn. celowo ochrzcił dziecko tylko z wody – by kiedyś do aktu uzupełnienia obrzędu chrztu wpisać jako matkę chrzestną Helenę Modrzejewską? Też wydaje się to mało prawdopodobne, ale kto wie? Według reguł obrzędu chrztu rodzicami chrzestnymi byli ci rodzicie chrzestni, którzy byli obecni przy chrzcie z wody.
Marcowa data urodzenia wpisana do księgi wydaje się być datą podaną do aktu świadomie, choć mogła być nieprawdziwa. W końcu obecni przy spisywaniu ojciec i świadkowie potrafili czytać i pisać i podpisali dokument.
Jeżeli Witkacy rzeczywiście urodził się w lutym, to można by się też dopatrywać jakiejś celowości w podaniu przez ojca dziecka błędnej daty urodzenia do wpisania do aktu. Co dziwne, do aktu uzupełnienia obrzędu chrztu, żadnej daty urodzenia nie wpisano. Czy Witkiewicz senior chciał utrzymać jakiś błąd w dokumentach, dzięki któremu miałby furtkę do podważenia takich dokumentów? Czy planował przeniesienie się „za granicę”? A może miał też jakiś wewnętrzny imperatyw, by nie wszystko na papierze było tak jak być powinno? W końcu jego stryj Jan Prosper Witkiewicz był rosyjskim szpiegiem – a może podwójnym agentem? Jego krewni wycierpieli swoje od władzy rosyjskiej za działalność przeciwko zaborcy. Być może Witkiewicz senior był tak czarujący i przekonujący, że wikary w Warszawie dał się namówić, by zrobić to, co Witkiewicz senior sobie życzył – czyli ochrzcić dziecko w kościele tylko z wody?
Ale mogła to być zwyczajna pomyłka, której nikt w swoim czasie nie zauważył i później już nie sprostował, bo nie miało to dla rodziny żadnego znaczenia, skoro sami dobrze wiedzieli, kiedy syn się urodził, choć na pewno taką pomyłkę można było sprostować w akcie urodzenia i jego kopii.
Niezależnie od wszystkiego, funkcjonują dwie daty urodzenia Witkacego, oficjalna czyli w dokumentach: 24 marca i rodzinna: 24 lutego, obydwie z 1885.
Poniżej prócz wszystkich dokumentów związanych z urodzeniem, ochrzczeniem i uzupełnieniem obrzędu chrztu Witkacego publikuję także akt ślubu jego rodziców z 1884 z Warszawy z tej samej parafii, w której późniejszy artysta był zarejestrowany oraz akt ślubu Witkacego z Jadwigą Marią Unrug, ur. Mokijówka (wg aktu ślubu), 1893, córką Zygmunta i Jadwigi z d. Kossak (córki malarza Juliusza Kossaka). Ślub odbył się w Zakopanem w kościele parafialnym pw. Najświętszej Rodziny 30 kwietnia 1923.
Jeżeli chodzi o rodziców artysty, to byli nimi Stanisław Witkiewicz, ur. Poszawsze, 1851, syn Ignacego i Elwiry z d. Szemiot oraz Maria Pietrzkiewicz, ur. Tryszki, 1853, córka Wawrzyńca Maurycego Pietrzkiewicza i Julii z d. Rudnickiej. Para pobrała się w Warszawie w kościele pw. św. Aleksandra 24 grudnia 1883/5 stycznia 1884.
Poszawsze – od pewnego momentu była to siedziba rodu Witkiewiczów, o których planuję napisać przynajmniej jeszcze jeden artykuł – obecnie znajduje się w okręgu szawelskim, w rejonie kielmskim, w gminie Cytowiany, około 30 km na południowy wschód od Szawli, które mogą być znane niektórym czytelnikom z tras pielgrzymkowych na Litwę.
Tryszki – obecnie znajdujące się na Litwie w okręgu i rejonie telszańskim.
akt małżeństwa Stanisława Witkiewicza i Marii Pietrzkiewicz (1884)
akt urodzenia Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885) (unikat)
akt urodzenia Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885) (unikat)
akt urodzenia/uzupełnienia obrzędu chrztu Stanisława Ignacego Witkiewicza (1891) 
akt małżeństwa Stanisława Ignacego Witkiewicza i Jadwigi Marii Unrug (1923)
Źródła:
RzK Warszawa, św. Aleksander, M 1/1884 Stanisław Witkiewicz i Maria Pietrzkiewicz, w: MZ 1884; AP Warszawa (duplikat)
RzK Warszawa, św. Aleksander, U 495/1885 Stanisław Ignacy Witkiewicz, w: U 1884-1885; AP Warszawa (unikat)
RzK Warszawa, św. Aleksander, U 495/1885 Stanisław Ignacy Witkiewicz, w: U 1885; AP Warszawa (duplikat)
RzK Zakopane, Najświętszej Rodziny, U 1/1891 Stanisław Ignacy Witkiewicz, w: U 1890-1910; AN Kraków
RzK Zakopane, Najświętszej Rodziny, M 41/1923 Stanisław Ignacy Witkiewicz i Jadwiga Maria Unrug, w: M 1890-1925; AN Kraków
Grażyna Rychlik
29 sierpnia 2022
Zdjęcie statku pochodzi ze źródeł amerykańskich, kiedy pływał już pod banderą tego kraju i nazywał się USS Susquehanna – przy okazji odkryłam ciekawą historię tej jednostki. Statek z pradziadkiem na pokładzie wypłynął 19 grudnia 1908 i dotarł do Baltimore 6 stycznia 1909. Podróż trwała 18 dni i była dłuższa niż podróż do Nowego Jorku, zapewne także dlatego, że trasa była dłuższa. Miastem docelowym tej podróży był faktycznie Pittsburgh w stanie Pensylwania i łatwo zauważyć, że miasto Baltimore posiadało port położony najbliżej Pittsburgha, z czego wnioskuję, że podróż ta była dobrze przemyślana i zaplanowana. Jan Dołecki z Ameryki nigdy nie powrócił, nie zdążył też sprowadzić swojej żony i dwóch córek. Historia jego rodziny miała się potoczyć inaczej, a mianowicie tak, jak się faktycznie potoczyła, czyli w Polsce a nie w Ameryce.
Praktykowanie Genealogii 